Khi kiểm tra ao nuôi, nhiều người hoang mang thấy các sợi phân trắng nổi lềnh bềnh hoặc cấu trúc lạ giống giun trong ruột tôm. Phản ứng phổ biến là vội kết luận tôm đã nhiễm ký sinh trùng nguy hiểm và tìm thuốc đặc trị ngay. Tuy nhiên, đây lại là một hiểu lầm tai hại và tốn kém, bởi “thủ phạm” thực sự không phải sinh vật sống, mà là dấu hiệu cảnh báo gan tụy tôm đang bị tổn thương nghiêm trọng.
Bản chất thực sự của Vermiform ATM: Không phải sinh vật sống
Theo các nghiên cứu khoa học, cấu trúc này có tên gọi chính xác là Vermiform ATM (Aggregated Transformed Microvilli) và chúng hoàn toàn không phải là ký sinh trùng. Thực chất, đây là các khối tế bào biểu mô từ hệ thống ống gan tụy đã bị hoại tử, bong tróc ra và kết dính lại với nhau. Quan sát dưới kính hiển vi có thể thấy chúng có hình sợi giống giun, đôi khi phân nhánh, bên trong chứa các cấu trúc tương tự như nang.
Điểm mấu chốt để phân biệt là Vermiform ATM hoàn toàn không có nhân tế bào hay bất kỳ cơ quan nội tạng nào, một bằng chứng không thể chối cãi rằng đây chỉ là những mảnh vụn tế bào chết.
Mặc dù hình thái của chúng rất dễ gây nhầm lẫn với ký sinh trùng Gregarine, nhưng về bản chất sinh học thì chúng hoàn toàn khác biệt. Hiểu lầm này đã dẫn đến nhiều trường hợp điều trị sai hướng trong thực tế.
Hình ảnh ký sinh trùng Geragine.
Dấu hiệu nhận biết và những con số thiệt hại báo động
Sự hiện diện của Vermiform ATM là dấu hiệu lâm sàng rõ ràng cho thấy gan tụy tôm đang bị tổn thương. Người nuôi có thể nhận biết qua các sợi phân trắng hoặc vàng nổi lơ lửng trong ao hay dính trên sàng ăn. Khi kiểm tra tôm, đường ruột có màu trắng đục hoặc vàng nâu bất thường, thay vì nâu sẫm như ở tôm khỏe.
Những dấu hiệu này không chỉ đáng lo ngại về mặt hình ảnh, mà còn kéo theo những thiệt hại kinh tế nặng nề đã được định lượng. Các tài liệu nghiên cứu chỉ ra rằng, tại các ao có biểu hiện bệnh, tỷ lệ tôm nhiễm Vermiform ATM có thể lên đến 96%, với tỷ lệ chết dao động trong khoảng 20-30%. Nghiêm trọng hơn, nó làm tốc độ tăng trưởng của tôm giảm đi một nửa, chỉ còn khoảng dưới 0,1 g/ngày và khiến hệ số chuyển đổi thức ăn (FCR) tăng vọt lên mức 1,7-2,5, cao hơn so với mức chuẩn là 1.5. (theo TS.Nguyễn Thị Thu Hằng, sách Bệnh Tôm)
Chẩn đoán chính xác và cái bẫy điều trị cần tránh
Để chẩn đoán chính xác, người nuôi có thể tiến hành soi tươi mẫu bệnh phẩm gồm ruột giữa, gan tụy hoặc phân tôm dưới kính hiển vi ở độ phóng đại 10-40x. Để quan sát rõ hơn cấu trúc bên trong, các phòng thí nghiệm có thể sử dụng phương pháp nhuộm H&E hoặc Toluidine blue.
Khi đã xác định nguyên nhân là do Vermiform ATM, người nuôi cần tuyệt đối tránh xa các loại thuốc xổ ký sinh trùng. Việc làm này hoàn toàn không có tác dụng, gây lãng phí và còn có thể làm gan tụy của tôm thêm suy yếu.
Vermiform trong gan tụy của tôm thẻ chân trắng được soi qua kính hiển vi.
Phòng bệnh hơn chữa bệnh
Vì không có thuốc đặc trị, giải pháp duy nhất và bền vững là tập trung vào việc phòng bệnh tổng hợp, với mục tiêu cốt lõi là bảo vệ sức khỏe gan tụy. Chiến lược này phải được thực hiện đồng bộ trên ba mặt trận.
Đầu tiên là quản lý chặt chẽ môi trường nước, luôn giữ các chỉ số ổn định, kiểm soát tảo và xử lý khí độc bằng các chế phẩm sinh học. Thứ hai là kiểm soát nghiêm ngặt chất lượng thức ăn, tránh sử dụng thức ăn bị ẩm mốc có nguy cơ chứa độc tố Aflatoxin gây hại cho gan. Cuối cùng, cần chủ động tăng cường sức khỏe cho gan bằng việc bổ sung định kỳ các sản phẩm hỗ trợ, các loại thảo dược có tính năng giải độc, cùng với men vi sinh chất lượng cao để giảm tải áp lực lên hệ tiêu hóa và gan tụy.
Hướng đi đúng đắn
Hiểu đúng Vermiform ATM sẽ giúp người nuôi tôm tránh được những sai lầm trong điều trị, tiết kiệm chi phí và quan trọng nhất là tập trung nguồn lực vào giải pháp cốt lõi – bảo vệ lá gan khỏe mạnh cho tôm, vốn là nền tảng cho một vụ nuôi thành công.
Nguồn: Tép Bạc
